Autonomia decyzji to ich racjonalność. Tezy do dyskusji

J. F. Jacko, 2019

Autonomia decyzji, to jej racjonalność 

Instrumentalnie racjonalna decyzja: Podmiot wybiera takie środki działania, które w świetle jego wiedzy są skuteczne (doprowadzą do zamierzonego celu) i wydajne (generują możliwie najmniejsze koszty). Cel działania i jego wydajność określa się w świetle założonej hierarchii wartości.

Decyzja jest racjonalna aksjologicznie, gdy jest zgodna z hierarchią wartości jej podmiotu. W sytuacjach zawodowych jego hierarchię wartości częściowo określa kontrakt (spisany lub domyślny). Przyjmując rolę społeczną zobowiązujemy się kontraktem do respektowania tych wartości w ramach tej roli. On decyduje o tym, jakie wartości należy preferować pełniąc obowiązki służbowe. To może wymagać „wzięcia w nawias” prywatnych preferencji przy podejmowaniu decyzji (na przykład, w orzecznictwie nie kierujemy się poglądami politycznymi lub religijnymi). Jeśli obowiązki zawodowe są sprzeczne z hierarchią wartości (sumieniem) podmiotu, to racjonalną aksjologicznie jest decyzja o zmianie miejsca pracy...

Metodologicznie racjonalna decyzja spełnia 3 warunki: Jej podmiot (x) bada uzasadnienie swych przekonań i preferuje te, które są najlepiej uzasadnione, (y) stara się wziąć pod uwagę wszystkie wchodzące w grę możliwości działania, (z) spośród możliwych decyzji w danej sprawie podejmuje tę, która jest najlepiej uzasadniona (w świetle jego wiedzy daje najlepsze szanse skutecznego i wydajnego działania).

Racjonalna decyzja spełnia trzy powyższe warunki (jest racjonalna instrumentalnie, aksjologicznie i metodologicznie). Jeśli któregoś nie spełnia, nie jest racjonalna. 

Autonomia decyzji nie polega na jej arbitralności.

Autonomiczne decyzje są możliwe dzięki unikalnej zdolności człowieka, nazywanej tradycyjnie rozumnością, roztropnością lub sumieniem.   


  Źródła

• Abell P. 1991. Rational Choice Theory. Hants, Brookfi eld: Edward Elgar Publishing Ltd.

• Bortolotti L. 2010. Delusions and Other Irrational Beliefs. Oxford, New York: OUP Oxford.

• Jacko J. F. 2018) Moral conditions for methodologically rational decisions. Poznan Studies in the Philosophy of the Sciences and the Humanities, 111: 209–223.

• Kant I. 1784. Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung. Berlinische Monatsschrift: 481-494.
• Kotarbiński T. 1973. Traktat o dobrej robocie. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

• Weber M. 1985. Gesammelte Aufsätze zur Wissenschaftslehre. Tübingen: Mohr Siebeck.

• Zey M. 1997. Rational Choice Theory and Organizational Theory: A Critique. London, New Delhi: SAGE Publications.