"Odpowiedzialność" to wieloznaczny termin. Gdy się pojawia, należy objaśnić/zapytać, o jakiej odpowiedzialności jest mowa

 

Według Romana Ingardena, odpowiedzialność jest pojęciem relacyjnym, co oznacza, że zawsze dotyczy ona relacji między osobą, która jest odpowiedzialna, a tym, co stanowi przedmiot tej odpowiedzialności.

1.       Ponoszenie moralnej odpowiedzialności za czyn oznacza, że (a) osoba ta wykonała swój wybór w sposób wolny i świadomy, a (b) zaakceptowała konsekwencje swojego postępowania. Wtedy można wartość czynu przypisać osobie, co w języku odzwierciedla się przechodniością wartościujących przymiotników, które przechodzą z określenia czynu na sprawcę np. ktoś kto dokonał czynu bohaterskiego jest bohaterem, ktoś, kto dokonał wynalazku jest jego wynalazcą, ktoś kto zabił jest zabójcą. Ta przechodniość nie zachodzi w przypadkach, które nie spełniają powyższych warunków. Przechodzi na sprawcę tylko wartość tych konsekwencji czynu, za które ponosi moralną odpowiedzialność: Np. Jeśli ktoś, kto ukradł recepturę innowacji i ją opatentował jako swoją, nie jest jej wynalazcą, tylko (jej) złodziejem. Relacja ponoszenia odpowiedzialności zachodzi niezależnie od tego, jakie normy społeczne obowiązują w społeczeństwie, w prawie oraz czy podmiot bierze odpowiedzialność za swoje czyny.

2.       Branie moralnej odpowiedzialności, to decyzja w które podmiot przyjmuje odpowiedzialność za swoje czyny, tj. ­ przyjmuje do wiadomości, że ponosi za coś odpowiedzialność (np. przyznanie się do winy lub do zasługi).

3.       Podejmowanie sprawczej odpowiedzialności: Można też podejmować odpowiedzialność podejmując zobowiązani i w ten sposób poszerzać pole swojej odpowiedzialności decydując, że jest odpowiedzialny za to, za co przedtem nie był odpowiedzialny. Na przykład, przyjmują stanowisko, zakładając rodzinę bierzemy odpowiedzialność za realizację zadań wyznaczonych nową społeczną rolą, składając obietnicę bierzemy odpowiedzialność za jej dotrzymanie. Bierzemy odpowiedzialność przyjmując zobowiązania.

4.       Pociąganie do odpowiedzialności wymaga przyjęcia systemu norm określających sankcję za ich nieprzestrzeganie. Pociąganie do odpowiedzialności może być realizowane na różne sposoby, na przykład przez stawianie wymagań i oczekiwań, ale także przez egzekwowanie sankcji wobec osób, które nie spełniają swoich zobowiązań. Jednakże, jak podkreślał Ingarden, niezbędne jest, aby te sankcje były uzasadnione i adekwatne do popełnionych przez osobę błędów czy uchybień. Pociąganie do odpowiedzialności dotyczy nie tylko jednostek, ale również instytucji i organizacji.

5.       Działanie w sposób odpowiedzialny zatem refleksji nad tym, jakie są konsekwencje naszych działań dla innych ludzi oraz dla świata, w którym żyjemy. Odpowiedzialne podejmowanie decyzji wymaga więc przemyślenia możliwych scenariuszy i oceny, które z nich są zgodne z normami etycznymi i jakie konsekwencje niosą za sobą dla innych ludzi oraz dla otoczenia. Osoba, która działa w sposób odpowiedzialny, jest świadoma swojego wpływu na innych ludzi oraz na otoczenie i podejmuje decyzje w taki sposób, aby minimalizować negatywne skutki swoich działań i maksymalizować pozytywne skutki dla siebie i innych. Np. społeczna odpowiedzialność biznesu (ang- CSR – Corporate Social Responsibility): Koncepcja, według której przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii dobrowolnie uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy.